من برنده، تو بازنده؛ ادعای پیروزی پیش از وقت در انتخابات «تخلف» است؟
یک روز پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، فضای رسانه‌های اجتماعی چهره‌ی متفاوتی گرفته است. هواداران نامزدان ریاست جمهوری با نشر جدول نتایج شماری از مراکز رای‌دهی، ادعای پیروزی نامزد مورد نظرشان را مطرح می‌کنند. آنان با نشر نتایج مراکز مشخصی قصد دارند فضای مجازی را در کنترل‌شان درآورند. این جدول‌های نتایج در حالی از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی به نشر می‌رسد که بر اساس قانون انتخابات، یگانه مرجعی که می‌تواند نتایج انتخابات را اعلام کند، کمیسیون مستقل انتخابات است.
پیش‌داوری و ادعای پیروزی تنها در سطح هواداران دسته‌های انتخاباتی مطرح نیست، بلکه شماری از نامزدان ریاست جمهوری و نماینده‌گان رسمی‌شان نیز هر کدام گفته‌اند که پیروز میدان انتخابات هستند. این پیش‌داوری‌ها ساعاتی پس از پایان روند رأی‌دهی برای انتخابات ریاست جمهوری در فضای مجازی آغاز شد و سپس در رسانه‌های دیداری نیز سرایت کرد. محمدعمر داوودزی، رییس ستاد انتخاباتی «دولت‌ساز» به رهبری محمداشرف غنی و علی‌احمد عثمانی، رییس ستاد انتخاباتی «ثبات و همگرایی» به رهبری عبدالله عبدالله از نخستین کسانی هستند که در صحبت با شبکه‌ی تلویزیونی طلوع‌نیوز ادعای پیروزی کردند. آنان شام روز شنبه، ششم میزان، به گونه‌ی صریح بیان کردند که در پیروزی دسته‌های انتخاباتی آنان هیچ تردیدی وجود ندارد.
آقای داوودزی در برگه‌ی فیس‌بوکش نوشته است: «بر اساس گزارش شماری از ولایت‌ها خوش‌بختانه روشن شده است که دسته انتخاباتی دولت‌ساز نسبت به نامزدان دیگر رأی بیش‌تر به دست آورده است.» هم‌چنان گلبدین حکمتیار، نامزد ریاست جمهوری است که شنبه‌شب، ششم میزان، در صحبت با شبکه‌ی خبری بی‌بی‌سی فارسی گفته است: «اگر تقلب گسترده صورت نگیرد که منتج به تغییر شمارش آرا شود، برنده خواهم بود.» افزون بر این، محمدحکیم تورسن، نامزد دیگری انتخابات ریاست جمهوری است که بامداد روز یک‌شنبه، در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی آریانانیوز گفت، برنده انتخابات ریاست جمهوری است. او افزود، صادق‌ترین اشخاص به او رای داده‌اند و برگه‌هایی که به نفع او در صندوق‌های رای ریخته شده است از پاک‌ترین آرا می‌باشد.
در کنار این همه، میزان نتایج نشر شده از طریق کاربران شبکه‌های اجتماعی به مراتب بیش‌تر از نتایجی است که تا کنون از سوی کمیسیون مستقل انتخابات نشر شده است. با این حال، نهادهای ناظر بر روند انتخابات هر نوع پیش‌داوری نسبت به پیروزی در انتخابات را خلاف اصول انتخاباتی عنوان می‌کنند و می‌گویند، پیش‌داوری‌هایی که اساس نداشته باشد نمی‌تواند شفافیت انتخابات را تامین کند. یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) در این باره گفت، یگانه مرجعی که طبق قانون انتخابات صلاحیت همه‌گانی کردن نتایج ابتدایی و نهایی انتخابات را دارد، کمیسیون مستقل انتخابات است. آقای رشید، دلیل پیش‌داوری‌های پیروزی در انتخابات را از طریق رسانه‌های دیداری و مجازی وارد کردن «فشار ذهنی» بالای کمیسیون مستقل انتخابات عنوان کرد و افزود، برخی از نامزدان قصد دارند با نشر جدول‌هایی که به نفع‌شان است، ادعای پیروزی کنند و در نهایت کمیسیون انتخابات را زیر فشار قرار دهند تا نتایج انتخابات را به نفع آنان رقم بزند.
هرچند پیش‌بینی نتایج آرا در دموکراسی‌ها رایج است، طوری که نامزدان پس از انتخابات نظر به مشاهدات و سنجش ناظران‌شان فرآیند انتخابات را تخمین می‌زنند. اما از دید نهادهای ناظر بر روند انتخابات پیش‌داوری‌های پیروزی انتخابات در دموکراسی نوپای افغانستان می‌تواند پی‌آمدهای متفاوتی داشته باشد. به سخن آنان این گونه پیش‌داوری‌ها ممکن خاطر طرفداران یک نامزد را شاد سازد، اما در صورتی که غلط ثابت شود می‌تواند خاطر مردم را مخدوش و اعتبار و استقلالیت کمیسیون‌های انتخاباتی را به شدت زیر سوال ببرد.
نشر جدول نتایج در فضای مجازی و پیش‌داوری‌های پیروزی در میدان انتخابات در حالی از سوی نامزدان ریاست جمهوری و هواداران‌شان صورت می‌گیرد که کمیسیون مستقل انتخابات تا کنون موفق نشده است سقف رای‌دهنده‌گان را مشخص کند. مسوولان کمیسیون گفته‌اند به دلیل قطع بودن خدمات مخابراتی در برخی از ولایت‌ها، هنوز هم جدول نتایج انتخابات به مرکز این کمیسیون مخابره نشده است. از این پیش، اما حواعلم نورستانی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات گفته بود که سقف رای‌دهنده‌گان را تا دو روز پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری همه‌گانی خواهند کرد. یافته‌های نهادهای ناظر بر روند انتخابات نشان می‌دهد که در روز انتخابات شبکه‌های مخابراتی در ۱۲ ولایت کشور قطع بوده و این کار سبب شده است که مراکز رأی‌دهی نتوانند با دفترهای ولایتی و یا دفتر مرکزی کمیسیون مستقل انتخابات تماس برقرار کنند. هم‌چنان گزارش‌ها می‌رسانند که روند انتقال مواد حساس و غیر حساس انتخاباتی از مراکز رای‌دهی به دفترهای ولایتی روز گذشته آغاز شده است.
بر اساس تقویم انتخابات، کمیسیون مستقل انتخابات مکلف است نتایج ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری را بیست روز پس از روز رای‌دهی اعلام کند. هم‌چنان این تقویم کمیسیون مستقل انتخابات را مکلف دانسته است که نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری را حدود ۴۰ روز پس از روز انتخابات اعلام کند.
با این همه، کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی پیش‌داوری به پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری را جزو «تخلفات انتخاباتی» می‌خواند. زرمینه کاکر، معاون سخنگوی کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی در صحبت با روزنامه افغان رادیو گفت، بر اساس کارشیوه‌های این کمیسیون، هیچ نامزدی حق ندارد پیش از اعلام نتایج نهایی از سوی کمیسیون مستقل انتخابات به پیش‌داوری‌های بی‌اساس بپردازد. خانم کاکر هم‌چنان افزود، همه‌گانی‌سازی چنین پیش‌داوری‌ها در فضای واقعی و مجازی تخلف انتخاباتی شمرده می‌شود و کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی طبق صراحت ماده ۹۸ قانون انتخابات با نامزدان متخلّف، برخورد خواهد کرد. بر اساس محتوای ماده نودوهشتم قانون انتخابات، کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی صلاحیت دارد نظر به شدت تخلف و جرایم انتخاباتی نامزدان را اخطار، جریمه و حتا در مواردی از فهرست رای‌دهنده‌گان حذف کند.
واکنش نهادهای بین‌المللی
این در حالی است که پیش‌داوری‌های پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری واکنش نهادهای بین‌المللی را نیز برانگیخت. یوناما یا هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان با نشر خبرنامه‌ای گفته است که این نهاد یک‌بار دیگر به اهمیت برخورد مسوولانه تمام گروه‌ها در مرحله شمارش آرا تاکید می‌کند و می‌گوید تنها کمیسیون مستقل انتخابات می‌تواند آمار رسمی شمار اشتراک‌کننده‌گان در انتخابات را نشر کند. هیات معاونت سازمان ملل متحد هم‌چنان دسته‌های انتخاباتی و هواداران‌شان را به بردباری فراخوانده و در خبرنامه دیگری آورده است: «اکنون صبر و بردباری نیاز است تا نهادهای انتخاباتی کارشان را در بخش شمارش آرا، بررسی شکایات و اعلام نتایج انجام دهند. همه گروه‌ها باید به مکلفیت‌های‌شان پابند باشند، به قانون و طرزالعمل‌ها احترام بگذارند و به تامین ثبات در دوره پیش رو کمک کنند.»
هم‌چنان سفارت‌های بریتانیا و امریکا در کابل با توییت‌های جداگانه از طرف‌های دخیل در روند انتخابات خواسته‌اند که به حاکمیت قانون احترام بگذارند. سفارت بریتانیا در توییتی نوشته است، دو کمیسیون انتخاباتی باید مسوولیت‌های‌شان را به صورت بی‌طرفانه و شفاف انجام دهند. سفارت امریکا در کابل نیز از تمامی طرف‌های ذی‌دخل انتخابات خواسته است که تا روشن شدن نتایج انتخابات آرامش خود را حفظ کنند و به قانون پابند باشند.
چالش‌های انتخاباتی
انتخابات ریاست جمهوری پس از حدود شش ماه تأخیر در ششم میزان در فضای نسبتاً امن برگزار شد. از این پیش قرار بود، انتخابات ریاست جمهوری در ۳۱ حمل برگزار شود. این انتخابات اما به دلیل نارسایی‌های مسوولان پیشین کمیسیون مستقل انتخابات نخست به ماه جوزا و سپس به ششم میزان به تاخیر افتاد. مشکلات تخنیکی در فهرست رای‌دهنده‌گان، باز نشدن به موقع شماری از مراکز رای‌دهی، ومحروم شدن شماری از رای‌دهنده‌گان به دلیل نبود نام‌شان در فهرست‌های چاپی و دیجیتالی رای‌دهنده‌گان از چالش‌های عمده انتخابات ششم میزان هستند. یافته‌های نهادهای ناظر نشان می‌دهد که برخی از مراکز با یک ساعت تاخیر به روی رای‌دهنده‌گان باز شده است. هم‌چنان بی‌نظمی در فهرست رای‌دهنده‌گان در تمامی مراکز رای‌دهی وجود داشت. مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات اما برگزاری این انتخابات را در ۱۸ سال گذشته شفاف‌ترین و موفق‌ترین انتخابات عنوان کرده‌اند. حوا علم نورستانی، رییس این کمیسیون، پس از پایان روند رای‌دهی در ششم میزان در یک نشست خبری گفت، با وجود نارسایی‌های موجود، کمیسیون مستقل انتخابات کوشیده است تا چالش‌های پیش‌آمده را تا حد ممکن برطرف سازد.
هر چند کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرده بود که برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری بیش از نُه‌ونیم میلیون شهروند نام‌نویسی کرده‌اند، اما یافته‌های نهادهای ناظر بر روند انتخابات نشان می‌دهد که حضور رای‌دهنده‌گان در مراکز رای‌دهی کم‌رنگ بوده است. هر چند کمیسیون مستقل انتخابات تا کنون سقف رای‌دهنده‌گان را به گونه مکمل نشر نکرده است، اما گزارش ابتدایی این کمیسیون نشان می‌دهد که مجموعه آرای دو هزار و ۵۹۷ مرکز رأی‌دهی حدود یک میلیون و ۵۱ هزار و ۹۹۸ می‌باشد. مسوولان کمیسیون مستقل انتخابات هم‌چنان خاطرنشان ساخته‌اند که پس از دریافت تمام جدول‌های رای‌دهی، روند شمارش و تصفیه آرا را آغاز خواهند کرد.
از سویی هم، آمارهای کمیسیون مستقل شکایات انتخاباتی نشان می‌دهد که در ۲۴ ساعت نخست پس از روند رای‌دهی، حدود دو هزار ۹۶ شکایت نزد این کمیسیون ثبت شده است. به سخن مسوولان این کمیسیون، بیش‌تر شکایت‌ها در برابر بی‌نظمی‌های به میان آمده در فهرست رای‌دهنده‌گان و بسته ماندن مراکز رأی‌دهی است. سخنگوی این کمیسیون گفته است که شکایات انتخابات را تا ۱۵ روز دیگر بررسی خواهند کرد.
